Osmolice Pierwsze
51°06′59″N 22°29′40″E/51,116389 22,494444| wieś | |
 Rzeka Bystrzyca w Osmolicach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
81 |
| Kod pocztowy |
23-107[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LUB |
| SIMC |
0391897[5] |
Położenie na mapie gminy Strzyżewice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu lubelskiego  | |
| 51°06′59″N 22°29′40″E/51,116389 22,494444[1]
| |
Osmolice Pierwsze – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie lubelskim, w gminie Strzyżewice[5][6]. We wsi rzeka Kosarzewka kończy swój bieg wpadając do Bystrzycy.
We wsi zachował się zespół pałacowo-parkowy. W XVI wieku Jan Osmólski (renesansowy mecenas nauki i sztuki, alchemik, matematyk, bibliofil, przyjaciel literatów, m.in. Jana Kochanowskiego, Mikołaja Reja, uczonych) stworzył tu dużą bibliotekę, przekazaną później klasztorowi w Opolu Lubelskim. Kolejnymi właścicielami byli m.in. bratankowie Jana Osmólskiego, Piotr i Jan Gorajscy, Kiełczewscy i Stadniccy.
Wieś stanowi sołectwo gminy Strzyżewice[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 615 mieszkańców[8].
Wydarzenia[edytuj | edytuj kod]
Do 31 grudnia 2005 roku Osmolice Pierwsze stanowiły, wraz z Osmolicami Drugimi, część wsi Osmolice. 1 stycznia 2006 roku wieś Osmolice została, na wniosek Rady Gminy Strzyżewice, podzielona przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na Osmolice Pierwsze oraz Osmolice Drugie[9].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa lubelskiego.
Średniowieczna historia Osmolic[edytuj | edytuj kod]
Wieś lokowana w wieku XIV w nazewnictwie lokalnym (XIV i XV) wiek używano nazw w roku 1377 „Osmolicz”, w roku 1415 „Osmolycze” położona 5 km na północ od Bychawy. Miejsce to wskazuje obecne położenie Osmolic Pierwszych[a].
- Historyczny przebieg granic
W roku 1427 graniczy z Niedrzwicą Dużą (ZL II 104-5). W roku 1448 z Tuszowem od granicy z Jabłonną do rzeki Iżyckiej[10]. W latach 1470–1480 z Czerniejowem (Długosz L.B. T.I s. 199–200)[11] co wskazuje na szybką ekspansję terytorialną wsi.
- Wieś jako własność szlachecka
Od 1377 dziedzicem był Adamko (Kodeks Małop. III 896.)
W roku 1415 znany jest w Osmolicach 1 kmieć o nazwisku Nikla z Latyczyna (ziemia chełmska)[12].
W latach 1417–1429 dziedzicem wsi jest ksiądz Mikołaj pleban w Niepołomicach koło Krakowa, brat Jana i Jarosława.
W roku 1419 Paweł z Męczennic (powiat sandomierski) odstępuje prawem bliższości części w Osmolicach i Strzeszkowicach, posiadane uprzednio przez Dziersława z Konina (powiat sandomierski) Janowi niegdyś z Zajączkowic (powiat sandomierski)[13].
W latach 1420–1427 pisze się Dobko były dziedzic w Osmolicach.
W latach 1420–1429 znani są bracia Jan i Jarosław z Osmolic.
W tym samym okresie 1420–1429 Piotr jest dziedzicem w Osmolicach.
W roku 1425 wspomniana jest Strusina (zapewne po mężu) z Osmolic.
W roku 1432 sąd komisarski przysądza Pawłowi z Męczennic prawo do wsi Osmolice w sprawie przeciw Klemensowi z Tyrzyna (pow. stężycki) (ZDM II 440).
W latach 1443–1473 dziedzicem jest Mikołaj z Prawiedlnik herbu Bończa, podsędek i sędzia lubelski (Długosz L.B. I 199, II 540).
W roku 1454 tenże Mikołaj zapisuje żonie Helenie 500 grzywien posagu i tyleż wiana na Osmolicach.
W roku dziedzicem 1451 jest Jan Osmolski (nazwisko rodowe przyjęte od nazwy dziedzictwa).
W latach 1458–1459 występuje w dokumentach szlachcic Stefan z Osmolic.
W 1419 roku Wacław jest rządcą w Osmolicach (co wskazuje na dzierżawę wsi lub jej części).
W roku 1443 Marcin, Andrzej, Jan, Barbara, dzieci śp. Stanisława młynarza, sprzedają młyn w Osmolicach za 11 grzywien Mikołajowi z Prawiedlnik dziedzicowi.
W roku 1453 szlachcic Wawrzyniec z Chyszowa (obecnie dzielnica Tarnowa) dawny pow. pilzneński tenutariusz w Osmolicach (tenutariusz dzierżawca królewszczyzny, brak jednak potwierdzenia własności królewskiej).
W roku 1484 Marcin młynarz sprzedaje młyn w Osmolicach za 20 grzywien Mikołajowi z Prawiedlnik dziedzicowi.
W latach 1470–1480 istniał folwark określony jako dobry osadzony na 27 łanach kmiecych (w owych czasach była to bardzo duża posiadłość), 5 karczem, młyn i zagrody bez ról (Długosz L.B. T.I s.199–200, T.II s. 540).
W roku 1531 odnotowany jest pobór łącznie z Niedrzwicą.
Wójtowie[edytuj | edytuj kod]
W roku 1419–20 wójtem jest Wacław.
W roku 1457 szlachcic Stanisław wójt zapisuje żonie Katarzynie 25 grzywien posagu i tyleż wiana na Osmolicach[11].
W roku 1483 wójtem jest szlachcic Jan.
W roku 1469 szlachcic Stanisław wójt Osmnolic.
W latach 1470–1480 istniało sołectwo na 4 łanach z karczmą (Długosz L.B. T.II s. 540).
Powinności dziesięcinne[edytuj | edytuj kod]
W roku 1453 dziesięcinę z folwarku oddawano plebanowi w Krężnicy[14].
W latach 1470–1480 dziesięcinę snopową z łanów kmiecych wartości 12–15 grzywien oddawano archidiakonowi lubelskiemu, z reszty wsi dziesięcina wartości 4 grzywien plebanowi w Krężnicy (Długosz L.B. T.I s. 199–200, T.II 540).
W roku 1529 dziesięcinę snopową z folwarku wartości 3 grzywien oddawano plebanowi z Osmolic, z reszty wsi wartości 14 grzywien archidiakonowi lubelskiemu.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- klasycystyczny pałac wzniesiony w 1831 roku na krawędzi wzgórza opadającego ku stawom. Układ kompozycyjny jest charakterystyczny dla rezydencji romantycznych z XIX wieku.
- park, dobrze utrzymany z ok. 300 drzewami 22 gatunków.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Średniowieczna historia Osmolic opracowana w oparciu o hasło źródłowe:Osmolice w Słownika historyczno-geograficznego ziem polskich w średniowieczu.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 94592
- ↑ Wieś Osmolice Pierwsze w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-03-25], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-03-25].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 895 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Strona gminy, sołectwa
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Dz.U. z 2005 r. nr 264, poz. 2208.
- ↑ Lubelska księga podkomorska piętnastego wieku, wyd. L. Białkowski, Lublin 1934.
- ↑ a b Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu.
- ↑ Księgi Ziemskie Lubelskie w Archiwum Państwowym w Lublinie.
- ↑ Archiwum Skarbu Koronnego w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie. 808.
- ↑ Acta Officialia w Archiwum Diecezjalnym w Lublinie. (T. I w czasie okupacji zaginął. Nieliczne zapiski z niego opublikował S. Wojciechowski, O zaginionej księdze oficjała lubelskiego z XV w., Dodatek do Biuletynu Biblioteki Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej w Lublinie, X, nr 2, 1962.
- Siedziba gminy: Strzyżewice
| Wsie | |
|---|---|
| Osada | |
| Części wsi |
